မိစဵဗု

"မြန္ဘုရင္မႀကီး ရွင္ေစာပု"
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ရွင္ေစာပုသည္ မြန္တို႔၏ မဂဒူးမင္းဆက္တြင္ ၁၅ ဆက္ေျမာက္မင္းျဖစ္သည္။ေ႐ႊတိဂုံေစတီ မြန္ေက်ာက္စာႏွင့္ အျခား မြန္ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ၿဂီႀတိဘုဝနာဒိတ် ျပဝရ ဓမၼေဇၾတ ေလာက်နာထျပဝရ မဟာဓမၼ ရာဇာဓိရာဇာေဒဝီ ဘြဲ႕ခံ ဝိဟာရေဒဝီ ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ဗညာထာဝ္ ဟူ၍လည္းေကာင္း ပါရွိသည္။ မြန္ရာဇဝင္တြင္ ဝိဟာရေဒဝီ၊ ဝိသုဒၶရာဇာ၊ ဣတၳိရာဇာ၊ဗညားေထာဝ္ (မင္းအို) ႏွင့္ ေသဝ္စါဝ္ေပါအ္ (ရွင္ေစာပု) ဟူ၍ နာမည္အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ေဖာ္ျပပါရွိေလသည္။

ရွင္ေစာပုသည္ မြန္ရာဇဝင္တြင္ အလြန္ထင္ရွားသည့္ ရာဇာဓိရာဇ္ဘုရင္ ႏွင့္ မိဘုရား ဒလသုဒၶမာယာ တို႔မွာ ဖြားျမင္ေသာ သမီးေတာ္ ျဖစ္သည္။ ေန႕နံအရ ဝိဟာရေဒဝီ ဟု စတင္ေခၚတြင္ခဲ့ဟန္ တူေလသည္။ ယင္းႏွင့္အတူ တစ္မိတည္းတြင္ ဖြားျမင္သူကား ေမာင္ေတာ္ ဗညားရံ (ဗညာရာံ/ဗညားရာမ္) ျဖစ္ေလသည္။

သကၠရာဇ္ ၇၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ခမည္းေတာ္ ရာဇာဓိရာဇ္ ရွိစဥ္ကပင္ အသက္ ၂၀ အ႐ြယ္ရွိၿပီျဖစ္ေသာ ရွင္ေစာပုအား တူေတာ္ သမိန္စည္သူႏွင့္ စုံဖက္ေစခဲ့သည္။ ရွင္ေစာပုတြင္ သမီးႏွစ္ေယာက္ႏွင့္ သားတစ္ေယာက္ ထြန္းကားခဲ့ေလသည္။ သမီးႏွစ္ေယာက္ကို မိပေကာေထာ္ (မိပၠဴထဝ္) ႏွင့္ မိပေကာသင္(မိပၠဴဩန္)၊ သားကို ဗညားဗ႐ူး (ဗညာဗေရာဝ္) ဟူ၍ အမည္ေပးေလ၏။

သကၠရာဇ္ ၇၈၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဗညားဗ႐ူးကို ဖြားျမင္ၿပီးေနာက္ ေျမာက္သားေတာ္ သမိန္စည္သူ ကံကုန္ေလသည္။ ထို႔ေနာက္တြင္ ရွင္ေစာပုသည္ ေမာင္ေတာ္ ဗညားက်န္းႏွင့္အတူ ဒဂုန္တြင္ စံေနရသည္။ သကၠရာဇ္ ၇၈၃ ခုႏွစ္တြင္ ခမည္းေတာ္ ရာဇာဓိရာဇ္ နတ္႐ြာစံ၍ သားေတာ္ႀကီး ဗညားဓမၼရာဇာ(ဗညားက်န္း) နန္းတက္ေလသည္။ ထိုမင္း၏ လက္ထက္တြင္ ရွင္ေစာပု အင္းဝသို႔ ပါေတာ္မူ၍ သီဟသူ မွအစ မိုးညွင္းမင္းတရားအထိ အင္းဝမင္း(၄)ဆက္တို႔၏ မိဖုရားအျဖစ္ အင္းဝတြင္ (၇)ႏွစ္ ၾကာမွ် စံေနခဲ့ရေလသည္။

အင္းဝသို႔ ရွင္ေစာပု ပါေတာ္မူပုံကို မြန္ရာဇဝင္မ်ားတြင္ တမ်ိဳးျဖစ္ၿပီးလွ်င္ ျမန္မာရာဇဝင္မ်ား၌ တဖုံ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္ဖုံ ေဖာ္ျပထားေလသည္။ ျမန္မာရာဇဝင္မ်ား ျဖစ္ေသာ ဦးကုလား ၊ မွန္နန္း ႏွင့္ သုေသာဓိတမဟာရာဇဝင္မ်ားအရ သိရသည္မွာ ဟံသာဝတီတြင္ ဗညားရံ (ဗညားရာံ/ဗညားရာမ)ႏွင့္ ညီေတာ္အေထြး ဒဂုန္စား ဗညားက်န္းတို႔ ပုန္ကန္ၾကေလ၏။(ရာဇာဓိရာဇ္အေရးေတာ္ပုံက်မ္းတြင္မူ ညီေနာင္ သုံးပါးဟုမဆိုပဲ ညီေနာင္ ႏွစ္ပါးသာျပကာဗညားဓမၼရာဇာ သည္ ဗညားက်န္းဟုဆိုပါသည္။)ဟံသာဝတီတြင္ အခ်င္းခ်င္း မညီမၫြတ္ ျဖစ္ေနေၾကာင္းကို အင္းဝဘုရင္ ဆင္ျဖဴရွင္ သီဟသူ ၾကားရလွ်င္ အခြင့္ေကာင္း အခါေကာင္းကို ယူၿပီးေသာ္ ဟံသာဝတီသို႔ စုန္ဆင္း၍ တိုက္ခိုက္ေလ၏။ အင္းဝတို႔က တိုက္လာလွ်င္ ညီေနာင္တို႔ ျပန္၍ ညီၫြတ္ၾကသည္။ ဗညားဓမၼရာဇာသည္ ဗညားရံကို ဒဂုန္စားအျဖစ္ ေျပာင္းေပး၍ ဗညားက်န္းကို မုတၱမစားအျဖစ္ ေစလႊတ္သည္။ အင္းဝတပ္တို႔သည္ ပုသိမ္ႏွင့္ ဒလ(ယခု တြံေတး) တို႔ကို ေအာင္ျမင္ၿပီးေနာက္ ဒဂုန္ကို ဆက္လက္ တိုက္ခိုက္ေသာ္လည္း ခ်က္ခ်င္း မဝင္နိုင္သျဖင့္ ၾကည္းေၾကာင္း၊ ေရေၾကာင္းျဖင့္ ဝိုင္းရံထား၏။ ယင္းသို႔ ဝိုင္းရံထားရာ၌ တစ္လခန႔္ ၾကာလတ္ေသာ္ ဒဂုန္စား ဗညားရံ မခံနိုင္ေတာ့သျဖင့္ စစ္ေျပၿငိမ္းရန္ ကမ္းလွမ္းၿပီးလွ်င္ ႏွမေတာ္ ရွင္ေစာပုကို ဆက္သလိုက္ေလသည္။ ဗညားရံသည္ ျပာသာဒ္သုံးေဆာင္ ေဆာက္ၿပီးလွ်င္ ႏွမေတာ္ကို သီရိႀတိဘုဝနာဒိတ် ျပဝရအတုလ အဂၢမဟာ ဓမၼရာဇာဓိရာဇ မဟာေဒဝီ ဟူေသာ အမည္၊ မိဖုရားႀကီးတို႔၏ အေဆာင္အေယာင္ႏွင့္ တကြ ကိုယ္လုပ္အမ်ိဳးသမီး သုံးက်ိပ္ အထိန္းအခ်ီ ခန႔္ရန္း၍ ေ႐ႊေဝါႏွင့္ မြန္ ျမန္မာအမတ္ ဝိုင္းရံၿပီးလွ်င္ သီဟသူမင္း ထံသို႔ ပို႔ေလသည္။ သီဟသူလည္း မိမိေဖာင္ေတာ္ထက္မွ လက္လွမ္းဆီးႀကိဳကာ အင္းဝသို႔ ေဆာင္သြားသည္။ ရွင္ေစာပုသည္ အျပင္အလ်ာ အေရာင္အဆင္း ေကာင္းျမတ္လွေသာေၾကာင့္ သီဟသူမင္း အလြန္ ေလးျမတ္ေတာ္မူ ေလသည္။

သို႔ရာတြင္ မြန္ရာဇာဝင္၊ ေပမူ၊ ပတ္လတ္ပုံႏွိပ္မူႏွင့္ ပီဒဗ်ဴ ရွမစ္တို႔ ျပန္ဆိုသည့္ ဟံသာဝတီမင္းဆက္ ရာဇဝင္မူမ်ားအရ သိရျပန္သည္မွာ ရွင္ေစာပုသည္ ဆံေတာ္ရွင္ ဒဂုန္ဘုရားသို႔ မၾကာခဏ ႂကြေရာက္ဖူးျမႇော္ေလ့ရွိသည္။ ထိုသို႔ အေစာင့္ အေရွာက္ နည္းပါးစြာျဖင့္ ရွင္ေစာပုသည္ ဟံသာဝတီႏွင့္ ဒဂုန္သို႔ ဘုရားဖူးရန္ သြားလာေနေၾကာင္းကို အင္းဝဘုရင္ ၾကားသိရလွ်င္ မိမိအား ပမာမခန႔္၍သာ ထိုသို႔ အေစာင့္အေရွာက္ နည္းပါးစြာျဖင့္ သြားလာေနျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ယူဆၿပီး ရွင္ေစာပုအား ဖမ္းယူရန္ မင္းနႏၵသူအား စစ္တပ္အင္အား လုံေလာက္စြာျဖင့္ ဒဂုန္အနီး ေတာစခန္းတေနရာသို႔ ေစလႊတ္လိုက္ေလသည္။ ရွင္ေစာပုလည္း ဟံသာဝတီမွ ဒဂုန္သို႔ ဆံေတာ္ရွင္ဘုရား ဖူးေျမာ္ရန္ ဥပုသ္ေန႕တစ္ေန႕တြင္ ယခင္နည္းအတိုင္း ဆင္စီး၍ အေစာင့္အေရွာက္ နည္းပါးစြာျဖင့္ ထြက္ခြာလာရာ ဒဂုန္အနီးေတာစခန္းသို႔ ဆိုက္ေရာက္ လာေသာအခါ အဆင္သင့္ ေစာင့္ေနသည့္ မင္းနႏၵသူသည္ စစ္တပ္ျဖင့္ ဝိုင္းရံၿပီးလွ်င္ ရွင္ေစာပုအား ဆင္ထက္မွ မဆင္းေစဘဲ အသာတၾကည္ အင္းဝသို႔ ေခၚေဆာင္သြားသည္ဟု ျဖစ္ေလသည္။ ထို အေၾကာင္းအရာႏွစ္ရပ္တြင္ ပထမအေၾကာင္းအရာမွာ ပိုမိုခိုင္လုံၿပီးလက္ခံနိုင္ဖြယ္ရွိေပသည္။

မည္သို႔ဆိုေစ ရွင္ေစာပုသည္ အင္းဝသို႔ ပါေတာ္မူခဲ့ရၿပီးလွ်င္ အင္းဝဘုရင္၏ မိဖုရားႀကီးအျဖစ္ ေနခဲ့ရသည္ကိုကား မြန္၊ ျမန္မာ ရာဇဝင္မ်ား အားလုံးက ေဖာ္ျပၾကေပသည္။ ရွင္ေစာပုသည္ အင္းဝတြင္ မိဖုရားႀကီးတပါးအျဖစ္ စံေနရလင့္ကစား မေပ်ာ္ပိုက္ေပ။ အင္းဝတြင္ သီဟသူႏွင့္ သုံးႏွစ္၊ မင္းလွငယ္ႏွင့္ သုံးလ၊ ကေလးေက်းေတာင္ညိုမင္းႏွင့္ ခုႏွစ္လ၊ မိုးညွင္းမင္းတရားႏွင့္ သုံးႏွစ္ စုစုေပါင္း (၇)ႏွစ္ ၾကာခဲ့ေလသည္။ ထိုမွ်ေသာ ကာလပတ္လုံး မိဖုရားႀကီး၏ စည္းစိမ္ခ်မ္းသာကို တပ္မက္ေမာျခင္း မရွိဘဲ မိမိ၏ေနရင္း ဟံသာဝတီသို႔သာ ျပန္လိုလွ၍ ဒဂုန္ဆံေတာ္ရွင္၏ ေျခေတာ္ရင္းတြင္ ဥပုသ္သီတင္း ေဆာက္တည္ကာ ဒါန၊ သီလ၊ ဘာဝနာ အလုပ္တို႔ကိုသာ ေဆာင္႐ြက္ေနလိုစိတ္ ျပင္းျပေနခဲ့ေလသည္။ ဟံသာဝတီတြင္ ရွင္ေစာပု ရွိစဥ္က သားအမွတ္စားခဲ့၍ ရဟန္းျပဳေပးခဲ့ေသာ ပိဋကဓရ မည္ေသာ ရဟန္းတစ္ပါးသည္ မယ္ေတာ္ႀကီးအလား ေက်းဇူးႀကီးလွေသာ ရွင္ေစာပု ဟံသာဝတီသို႔ ျပန္လည္ေရာက္ရွိေရးကို ေတြးေတာ အားထုတ္ခဲ့ေလသည္။ ပိဋကဓရသည္ ရွင္သာမေဏ ဘဝကပင္ ပုဂံသို႔ သြားေရာက္ၿပီးလွ်င္ ပိဋကတ္သုံးပုံကို ငါးႏွစ္မွ် သင္ၾကားတတ္ေျမာက္ခဲ့၍ ဟံသာဝတီသို႔ ျပန္ေရာက္ေသာအခါ မြန္၊ ဗမာ ႏွစ္ဘာသာျဖင့္ တရားဓမၼ ေဟာၾကားရာတြင္ အလြန္ ေက်ာ္ၾကားေလသည္။ ပိဋကဓရသည္ ရွင္ေစာပုအား ကူညီနိုင္ရန္ ဓမၼဉာဏဘြဲဲ့ အမည္ရွိ အျခားမြန္ရဟန္းတစ္ပါးႏွင့္ တိုင္ပင္ႏွီးႏွောၿပီးလွ်င္ အင္းဝသို႔ ႂကြလာခဲ့ၾကေလသည္။ အင္းဝသို႔ေရာက္လွ်င္ ထိုရဟန္းတို႔ တရားေဟာ အလြန္ေကာင္းသည္ဟု ေက်ာ္ၾကားေလသည္။ထိုအခ်ိန္ကာလသည္ မိုးညွင္းမင္းတရားလက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၇၉၁ ခုႏွစ္ျဖစ္ေပသည္။

ပိဋကဓရတို႔ ေရာက္လတ္လွ်င္ ရွင္ေစာပုသည္ ထိုရဟန္းတို႔ႏွင့္ လွ်ို႔ဝွက္စြာ အဆက္အသြယ္ျပဳလ်က္ ဟံသာဝတီသို႔ ထြက္ေျပးရန္ စီစဥ္သည္။ ထို႔ေနာက္ မိဖုရားႀကီးသည္ ႀကိဳတင္ စီစဥ္ထားသည့္အတိုင္း ခ်ိပ္ရည္ျဖင့္ ေဖာ္စပ္ထားေသာ ေဆးကို ေသာက္ေလလွ်င္ ဝမ္းက အနီအဝါ ေသြးဝမ္းမ်ား က်လတ္သည္။ အထိန္းေတာ္မ်ားလည္း စိုးရိမ္စြာျဖင့္ မင္းႀကီးအား သံေတာ္ဦးတင္၏။ ေရာဂါကူးစက္မည္ စိုး၍ ရွင္ေစာပုအခန္းသို႔ နန္းတြင္းသူမ်ား မဝင္လိုၾကဘဲ ေရွာင္ရွားေနၾကသည္။ ရွင္ေစာပုလည္း မိမိေဝဒနာ ႀကီးစြာ ခံစားေနရသျဖင့္ ကံမကုန္မီ ပိဋကဓရႏွင့္ ဓမၼဉာဏတို႔၏ တရားေတာ္တို႔ကို နာၾကားလိုသည္ဟု ေလွ်ာက္သည္။ မင္းႀကီးလည္း ယုံၾကည္၍ ရဟန္းႏွစ္ပါးအား အခ်ိန္မေ႐ြးပင္ ထြက္ခြင့္ေပးသည္။ အခ်ိန္းအခ်က္ ျပဳထားသည့္ေန႕တြင္ ပိဋကဓရ ႏွင့္ ဓမၼဉာဏတို႔ ရဟန္းႏွစ္ပါးလည္း သိကၡာခ်၍ သာမေဏအျဖစ္ျဖင့္ ေနၾကသည္။ ထိုညဉ့္သန္းေခါင္ယံအခ်ိန္တြင္ အဝတ္အစား ေသတၱာႀကီးတလုံးအတြင္းသို႔ ရွင္ေစာပုအား ဝင္ေစ၍ အဝတ္အထည္မ်ားျဖင့္ ဖုံးကြယ္ကာ ရဟန္းႏွစ္ပါးတို႔က ေသတၱာကို တဖက္စီဆြဲလ်က္ အခန္းအတြင္းမွ ထြက္သည္။ နန္းေတာ္တံခါးေစာင့္မ်ား ေမးလ်ႈင္ ရွင္ေစာပု လႉလိုက္ေသာ ပစၥည္းမ်ားဟု ဆိုသျဖင့္ မည္သို႔မွ် ရွာေဖြျခင္း မျပဳဘဲ လႊတ္လိုက္၏။ ထို႔ေနာက္ ၿမိဳ႕အေနာက္ လုံးေတာ္ေပါက္မွ ထြက္ကာ ႀကိဳတင္စီစဥ္ထား သည့္အတိုင္း ရဟန္းႏွစ္ပါးႏွင့္ တကာႏွစ္ေယာက္တို႔သည္ ရွင္ေစာပုအား ေလွေပၚတင္ၿပီးေသာ္ ဟံသာဝတီသို႔ စုန္ေျပးေလသည္။

မိုးညွင္းမင္းတရားသည္ အမတ္ႀကီးအား ေလွာ္ကားငါးစင္းႏွင့္ လက္ျပည့္ေလွာ္၍ လိုက္ေစေသာ္လည္း မေတြ႕ရေခ်။ ရွင္ေစာပုတို႔လူစုသည္ ေန႕တြင္း ေတာတြင္း၌ ပုန္း၍ ညဥ့္အခါတြင္သာ စုန္ဆင္းၾကသည္။ မိုးညွင္းမင္းတရားလည္း ရွင္ေစာပုသည္ အင္းဝ၌ မေပ်ာ္ပိုက္သျဖင့္ ေျပးေလသည္ကို ဆင္ျခင္မိ၍ ရွိေစေတာ့ဟု ဆိုကာ ဟံသာဝတီအေရာက္ လိုက္လံ တိုက္ခိုက္ျခင္း မျပဳေတာ့ေပ။

ထိုအခ်ိန္တြင္ ဟံသာဝတီျပည္၌ ဗညားရံ ထီးနန္းစိုးစံေနသည္။ ဗညားရံသည္ ႏွမေတာ္ ျပန္ေရာက္လာလွ်င္ ဝမ္းေျမာက္ ဝမ္းသာရွိ၍ နန္းတြင္း၌ အိမ္ေဆာက္ေနေစသည္။ ရွင္ေစာပုသည္ ဟံသာဝတီျပည္သို႔ ျပန္ေရာၾက္ပီးေနာက္တြင္ ပိဋကဓရႏွင့္ ဓမၼဉာဏတို႔အား ရဟန္းသိကၡာ အသစ္ျပန္တင္ေပးျခင္း၊ ရဟန္းႏွစ္ပါး သီတင္းသုံးရန္ ေက်ာင္းတေဆာင္ ေဆာက္ေပးျခင္း၊ ရဟန္းသံဃာေတာ္ အမ်ားအျပား ဆြမ္းကပ္လႉျခင္း စေသာ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈ အမ်ားအျပားကို ျပဳလုပ္ေလသည္။

သကၠရာဇ္ ၈ဝ၈ ခုႏွစ္တြင္ ဗညားရံ လြန္ေလရာ ရွင္ေစာပု၏ သားေတာ္ ဗညားဗ႐ူး နန္းတက္သည္။ ဗညားဗ႐ူး လုပ္ႀကံခံရေသာေၾကာင့္ လြန္ျပန္ေသာ္ ရွင္ေစာပု၏ ေမာင္ေတာ္ ျဖစ္ေသာ ဗညားက်န္းသည္ ထီးနန္းရိုက္ရာကို ဆက္ခံသည္။ (မြန္မူတြင္ ဗညားက်န္းေထာဟုဆိုသည္။)ဗညားက်န္းလည္း နန္းသက္ မၾကာရွည္ေခ်။ ဗညားက်န္း လြန္လွ်င္ ဗညားရံ၏ သားေတာ္ လိတ္မြတ္ေထာ္ (မေမာဟ္ထာဝ္ ရွင္ေစာပု၏ တူေတာ္) နန္းတက္၍ မင္းက်င့္တရားႏွင့္မညီသျဖင့္ မႈးမတ္တို႔လုပ္ႀကံရာ ေျခာက္လမွ်သာ နန္းစံရေလသည္။(မြန္မူတြင္ ခုႏွစ္လဟုဆိုသည္။)

မင္းေမာ္ေဓာ ဟုလည္း ေခၚတြင္ေသာ လိတ္မြတ္ေထာ္၏ ထီးနန္းရိုက္ရာကို အရီးေတာ္ ရွင္ေစာပုက ၈၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ဆက္ခံ၍ ဟံသာဝတီျပည္ႀကီးအား အုပ္ခ်ဳပ္မင္းလုပ္သည္။ နန္းတက္သည့္အခါတြင္ သက္ေတာ္ ၆ဝ နီးပါးခန႔္ၿပီး ျဖစ္ရာ ရွင္ေစာပုသည္ ဗညားေထာ (ဗညားထာဝ္) သို႔မဟုတ္ မင္းအို ဟူေသာ အမည္ကို ခံယူေလသည္။ ဘုရင္မႀကီးအား ျပည္သူျပည္သားတို႔က ၾကည္ျဖဴႏွစ္လိုၾကသည္တေၾကာင္း၊ ထို႔ျပင္ အထက္တြင္ အင္းဝတို႔အခ်င္းခ်င္း တိုက္ခိုက္ေနၾက၍တေၾကာင္း ဘုရင္မႀကီးလက္ထက္တြင္ ဟံသာဝတီသည္ စစ္မက္ေဘးမွ ကင္းလြတ္ေန၍ ေအးခ်မ္းသာယာေနေလသည္။

ေနာက္ဆက္တြဲ
ရွင္ေစာပုသည္ ဘာသာေရးတြင္သာ ထက္သန္သူျဖစ္ကာ တိုင္းျပည္ကိုအုပ္ခ်ဳပ္ရန္ မ်ားစြာစိတ္အားထက္သန္လွသူမဟုတ္ေခ်။ ေ႐ႊတိဂုံ ေစတီေတာ္အား ဉာဏ္ေတာ္တိုးျမႇင့္ကာျပဳျပင္ပူေဇာ္သည္။ဘဝ၏ေနာက္ပိုင္းကာလမ်ားတြင္ မိမိအား ဟံသာဝတီသို႔ ျပန္ေရာက္ေအာင္ ေက်းဖူးျပဳခဲ့သည့္ ရဟန္း ႏွစ္ပါးအနက္မွ ဓမၼဉာဏ အားလူဝတ္လဲေစၿပီး သမီးေတာ္ မိတကာတင္ႏွင့္ လက္ဆက္ေစသည္။ ထို႔ေနာက္ဓမၼေစတီဘြဲ႕ျဖင့္အိမ္ေရွ႕အရာေပးကာ ကိုယ္စားအျဖစ္ တိုင္းေရးျပည္႐ြာ ကိစၥမ်ားကိုလႊဲအပ္ေလသည္။မိမိမွာမူ ေ႐ႊတိဂုံေစတီေတာ္ ေျခေတာ္ရင္းတြင္သာ တရားဓမၼမ်ားကိုေလ့လာအားထုပ္ၿပီးေနသည္မွာ နတ္႐ြာစံသည့္အခ်ိန္အထိပင္ျဖစ္သည္။ထို႔ေၾကာင့္ ဘုရင္မႀကီးရွင္ေစာပု၏ အုတ္ဂူကို ေ႐ႊတိဂုံဘုရားအနီးတြင္ တည္ထားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ရွင္ေစာပု လြန္လွ်င္ သားမက္ေတာ္ ဓမၼေစတီမင္း နန္းတက္ကာ ဟံသာဝတီထီးနန္းကို စိုးစံသည္။

ဘုရင္မႀကီးသည္ ဇရာလည္းေထာင္းလာၿပီျဖစ္၍ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ စိတ္မထက္သန္ေခ်။ ထို႔ျပင္ ပင္ကိုယ္ကပင္ တရားဓမၼ အလႉဒါနတို႔၌သာ ေမြ႕ေလ်ာ္ခဲ့သူျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဟံဟာဝတီ ထီးနန္းအား သင့္ေတာ္သူ တဦးကို လႊဲအပ္လိုသည္။ လႊဲအပ္ခံနိုင္မည့္သူကို ဆင္ျခင္ေ႐ြးခ်ယ္ေသာအခါ ပိဋကဓရ ရဟန္းသည္ ဉာဏ္ပညာ အလိမၼာႏွင့္ ျပည့္စုံသည္။ ထို႔ေၾကာင့္သာလွ်င္ အျခားသူတပါးတို႔ မျပဳဝံ့ေသာ အမႈကို ျပဳကာ မိမိအား အင္းဝမွ ဟံသာဝတီအေရာက္ ေဆာင္ၾကဥ္းနိုင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ပိဋကဓရ၏ ေက်းဇူးသည္ မိမိအေပၚ၌ ႀကီးမားခဲ့ျခင္းတို႔ကို ေထာက္ထား၍ ပိဋကဓရအား ထီးနန္းလႊဲအပ္ရန္ မႉးမတ္တို႔ႏွင့္ တိုင္ပင္သည္။ မႉးမတ္တို႔က သေဘာမႀကိဳက္ညီ ရွိၾကလွ်င္ လူအမ်ား ေက်ာ္နင္းသည့္ တံတားသစ္သားတိုင္ကို ထုထားသည့္ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္အား ႐ုပ္ပြားေတာ္ျဖစ္လာသည့္အခါ ယုတ္ညံ့သည့္အသားျဖင့္ ထုထားသည့္အျပစ္ကို ပမာဏမထားႀကံဘဲ ရွိခိုးပူေဇာ္သည့္ ပုံပမာကိုေဆာင္၍ ထိုနည္းတူစြာ ဆင္းရဲသား မုဆိုးမသားျဖစ္ေသာ္လည္း ဘုန္းပညာ လကၡဏာႏွင့္ ျပည့္စုံသူ ပိဋကဓရ ဘိကၡဳအား မိမိက ဘုရင္အျဖစ္ ခ်ီးျမႇင့္ျခင္းကို မႉးမတ္တို႔ ၾကည္ျဖဴေလေအာင္ ဘုရင္မႀကီး ေဆာင္႐ြက္သည္ဟု ဆိုေလသည္။

ဘုရင္မႀကီးသည္ ပိဋကဓရ ဘိကၡဳအား လူထြက္ေစၿပီးလွ်င္ သမီးေတာ္ မိပကာေထာ္ႏွင့္ (မိပၠ’ထဝ္) ႏွင့္ စုံဖက္ေပး၍ အိပ္ေရွ႕အရာႏွင္းသည္။ ၈၂၁ ခုႏွစ္တြင္မူ သမက္ေတာ္အား ဟံသာဝတီထီးနန္းကို လႊဲအပ္ေလသည္။ သမက္ေတာ္ကား ဓမၼေစတီမင္းဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ရာမာဓိမတိမင္းဟူ၍ လည္းေကာင္း ထင္ရွားေလသည္။

မင္းအိုဘြဲ႕ခံ ဘုရင္မႀကီးသည္ ကုသိုလ္ဒါနျပဳေရး၌ စိတ္ဆႏၵျပင္းျပခဲ့သည့္အတိုင္း တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ မင္းလုပ္ေနစဥ္တြင္လည္း ကုသိုလ္ဒါနမ်ား ျပဳခဲ့သည္။ ထိုကုသိုလ္ေတာ္မ်ားအနက္ က်ိဳက္မေရာ(က်ာက္မရဟ္) ဆုေတာင္းျပည့္ ဘုရားႀကီး၌ အလႉဒါန ျပဳခဲ့ေၾကာင္းကို ထိုဘုရားႀကီး၌ မြန္ဘာသာျဖင့္ ေက်ာက္စာႏွစ္ခ်ပ္ ကမၺည္းထိုးေစခဲ့သည္။ ထိုေက်ာက္စာလာ အေရးပါေသာ အခ်က္မ်ားကား ဆင္ျဖဴရွင္ ဗညားဦး၏ ေျမးေတာ္ သူ႕ရွင္ဗညာထာဝ္သည္ သကၠရာဇ္ ၈၁၇ ခုႏွစ္တြင္ က်ိဳက္မေရာဘုရား၌ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈမ်ားျပဳေၾကာင္း၊ မိမိ၏ အလႉဒါန၌ ဝိုင္းဝန္းကူပံ့သူမ်ားအား ႀကီးပြားခ်မ္းသာၾကေစရန္ ေလးနက္စြာေမတၱာပို႔၍ ဆုေတာင္းၿပီးလွ်င္ မိမိ၏ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈတို႔ကို ဖ်က္ဆီးသူမ်ားအား က်ိန္ထားသည္ကို ေတြ႕ရေလသည္။

က်ိဳက္မေရာဘုရားတြင္သာမက အနီးအနားရွိ ေကာ့ဗိန္း(အိုးသည္ကုန္း) ေက်ာက္ေတာင္ဂူ၊ ဓမၼသတ္ဂူ ၊ ခ႐ုံဂူ၊ ေကာ့ဂြမ္းဂူႏွင့္ ဖားကပ္ဂူ အစရွိသည့္ ဂူဘုရားမ်ားတြင္ ခရစ္ ၁၅ ရာစုႏွစ္ အတြင္း ထုလုပ္ထားေသာ ေရွးေဟာင္းပန္းပုလက္ရာမ်ား ပါရွိသည္ကို ေထာက္ရႈ၍ က်ိဳက္မေရာအနီးတဝိုက္ရွိ အထက္ပါဘုရားမ်ားသို႔လည္း ရွင္ေစာပု ေရာက္ရွိၿပီးလွ်င္ ေကာင္းမႈကုသိုလ္မ်ား ျပဳခဲ့ေသးသည္ဟု ယူဆနိုင္ေလသည္။

ရွင္ေစာပုသည္ သမက္ေတာ္အား ထီးနန္းလႊဲအပ္ၿပီး ေနာက္တြင္ ေကာင္းမႈကုသိုလ္ ျပဳေရးကိုသာ လုံးလုံးလ်ားလ်ား ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ဟန္ တူေပသည္ ပဲခူး(ဗဂိုး) ဘုရားခုနစ္ဆူ မြန္ေက်ာက္စာအရ ေရွးဟံသာဝတီျပည့္ရွင္ မဟာတိႆမင္းႀကီး၏ မိဖုရား သုဘဒၵါေဒဝီ (ဘျဒေဒဝီ) တည္ထားခဲ့ေသာ ဘုရားခုနစ္ဆူတို႔ ပ်က္စီးယို ယြင္းေနသည္ကို ဒါန သီလ၊ သမာဓိပညာႏွင့္ ျပည့္ စုံေသာ ရွင္ေစာပုမင္းသမီးသည္ မင္းက်င့္တရား ၁ဝ ပါးကို ေစာင့္ထိန္းေသာ သမက္ေတာ္ ရာမာဓိပတိမင္းႏွင့္ အတူတကြ ထိုပ်က္စီးယိုယြင္းေသာ ဘုရားခုနစ္ဆူတို႔ကို ခိုင္ခံ့စြာ ျပန္လည္မြမ္းမံသည္။ သကၠရာဇ္ ၈၃၂ ခုႏွစ္ တပို႔တြဲလဆန္း ၁ ရက္ေန႕တြင္ ဓာတ္ေတာ္ေဟာင္းသစ္မ်ားႏွင့္ တကြ ရတနာခုနစ္ပါးတို႔ကို ဌာပနာသည္။ ျပဳေသာကုသိုလ္အဖို႔ကို သတၱဝါေပါင္းအား အမွ်ေပးေဝ၍ ထိုကုသိုလ္ေကာင္းမႈေၾကာင့္ သံသရာမွ လြတ္ေျမာက္ၿပီးလွ်င္ ထိုေကာင္းမႈသည္ သဗၺၫုတဉာဏ္အတြက္ အေထာက္အပံ့ျဖစ္ပါေစဟု ဆုေတာင္းထားေလသည္။ ရွင္ေစာပု၏ ဘြဲဲ့ေတာ္ကို ယင္းေက်ာက္စာတြင္ “ျ၈ီႀတိဘုဝနာဒိတ် ျပဝရ ဓမၼေဇၾတ ေလာက်နာထျပဝရ မဟာဓမၼရာဇာဓိရာဇာေဒဝီ’’ ဟု ကမၺည္းထိုးထားေလရာ အျခားေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ပါရွိသည့္ဘြဲဲ့ထက္ ျပဝရ ပို၍ပါသည္။

ထို႔ျပင္ ပဲခူး (ဗဂိုး) ခရိုင္ ဘုရားႀကီး႐ြာရွိ ဘုရားႀကီးကို ရွင္ေစာပုႏွင့္ သမက္ေတာ္တို႔ ျပဳျပင္မြမ္းမြံခဲ့ေၾကာင္းကို ရွင္ေစာပုလြန္ၿပီးသည့္ေနာက္ ၈၄၈ ခုႏွစ္ ေတာ္သလင္းလဆုတ္ ၃ရက္ တနဂၤႏြေေန႕၌ ေရးထိုးခဲ့ေသာ ဘုရားႀကီးေက်ာက္စာမ်ားအနက္ ဘုရားႀကီးေက်ာက္စာသည္ အစုံလင္ဆုံးႏွင့္ အရွည္လ်ားဆုံးျဖစ္သည္။ ေက်ာက္စာကိုစီကုံးေရးသားသူအမည္ႏွင့္ ေက်ာက္စာထုသူ ေက်ာက္ဆစ္သမား၏ အမည္ကိုပါ ေဖာ္ျပထားသည္။ ေက်ာက္စာပါ အျခားအေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ ေဂါတမျမတ္စြာဘုရား လက္ထက္တြင္ ဂဝံမတိေထရ္သည္ ေရွးဘဝက ညီေတာ္ျဖစ္ခဲ့ေသာ သထုံဘုရင္ သီရိမာေသာက (သီဟရာဇာ) မင္းထံ ႂကြေရာက္ေၾကာင္း၊ သီရိမာေသာကမင္း၏ ေလွ်ာက္ေတာင္းပန္ခ်က္အရ ဂဝံပတိေထရ္က ျမတ္စြာဘုရားအား သထုံျပည္သို႔ ပင့္ေဆာင္၍ ျမတ္စြာဘုရား ႂကြလာသည္။ သထုံ (သုဓမၼဝတီ> သုဓမၼ>သုဓမ္> သုဓိုမ္> သဓီု> သထုံ)ျပည္ရွိ ရေသ့ေျခာက္ပါးတို႔အား ဆံေတာ္ ဓာတ္တဆူစီ ေပးသနားခဲ့၍ သီရိမာေသာကမင္းကိုမူ ဆံေတာ္မေပး၊ ေနာက္ ၃၇ ႏွစ္ၾကာ၍ ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္ျပဳသည့္ အခါ၌သာ သြားေတာ္ဓာတ္တဆူကို ဂဝံပတိေထရ္က သီရိမာေသာကမင္းထံ ေဆာင္က်ဥ္းေပးလိမ့္မည္။ ထိုသြားေတာ္ဓာတ္တဆူမွ ၃၃ ဆူပြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ (သကၠတ-ဝ်ာေဒဝ>ဗ်ာေဒသ္> ပါဠိတြင္ ဗ်ာဒိတၱဟူ၍လုံးဝမရွိပါ) ေပးခဲ့ေလသည္။

သုံးဆယ့္ခုနစ္ႏွစ္ၾကာ၍ ျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺာန္ျပဳလွ်င္ သြားေတာ္ဓာတ္ကို သီရိမာေသာကမင္း ရရွိသည္။ ဓာတ္ေတာ္ ၃၃ဆူပြား၍ ေစတီ၃၃ဆူတည္ၿပီးလွ်င္ ဌာပနာသည္။ ထိုမင္းနတ္႐ြာစံ၍ ကာလရွည္ၾကာေသာ္ ေစတီမ်ားပ်က္စီးယိုယြင္းသည္။ ထိုေစတီမ်ားကို ရာဇာဓိရာဇ္မင္း လက္ထက္ကလည္း ျပဳျပင္ခဲ့သည္။ ယခု ရွင္ေစာပုလက္ထက္တြင္ ရွင္ေစာပုႏွင့္ သမက္ေတာ္တို႔က ျပန္လည္တည္ထားေၾကာင္းကို စာေၾကာင္း ၆၃ ေၾကာင္းျဖင့္ ေရးထိုးထားေလသည္။

ထို႔ျပင္ သထုံခရိုင္ ေတာင္စြန္းေကလာသ ေတာင္ေပၚ၌ သကၠရာဇ္ ၈၄၈ ခုႏွစ္ တပို႔တြဲလဆန္း(၁)ရက္ ဗုဒၶြဟူးေန႕၌ ေရးထိုးေသာ မြန္ေက်ာက္စာအရ ေက်ာက္စာ၌ ေငြေတာင္ဟုေခၚေသာ ေကလာသေတာင္ရွိ ေစတီေတာ္ကို ရွင္ေစာပုႏွင့္ သားမက္ေတာ္တို႔ ျပဳျပင္မြမ္းမံေၾကာင္း၊ ထိုေငြေတာင္ရွိ ေစတီသည္ သီရိမာေသာကမင္းရရွိသည့္ သြားေတာ္ဓာတ္အစစ္ ကိန္းဝပ္ရာေစတီျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထိုေစတီေတာ္ကို ဟံသာဝတီမင္းအဆက္ဆက္တို႔ ျပဳျပင္မြမး္မံေၾကာင္း၊ ေစတီအနီးတြင္ ရွစ္ျမႇောင့္ ပုံသ႑ာန္ သိမ္ေတာ္ႀကီးတေဆာင္ကိုလည္းေကာင္း၊ ေကလာသ ဘုရားေစတီအတြက္ ဝတၱက လယ္ယာေျမတို႔ကိုလည္းေကာင္း၊ သားႏွင့္အမိ မင္းႏွစ္ပါးက လႉဒါန္းေၾကာင္းမ်ား ပါရွိေလသည္။

အထက္ေဖာ္ျပပါ ေက်ာက္စာမ်ားအရ ရာမည ေဒသရွိ ပဲခူး(ဗဂိုး) ခရိုင္ႏွင့္ သထုံခရိုင္အတြင္း၌ ဘုရင္မႀကီး ရွင္ေစာပုႏွင့္ သမက္ေတာ္တို႔သည္ ေရွးေဟာင္ေစတီေတာ္မ်ားစြာတို႔ကို ျပန္လည္တည္ထား မြမ္းမံခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရေလသည္။

ဘုရင္မႀကီး ရွင္ေစာပု အမ်ားဆုံး ျပဳျပင္မြမ္းမံ၍ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈ အမ်ားဆုံး ျပဳခဲ့သည္ဟု ယူဆရေသာ ေစတီေတာ္မွာ ဒဂုန္(ရန္ကုန္)ၿမိဳ႕ရွိ ဒဂုန္ဆံေတာ္ရွင္ ေ႐ႊတိဂုံ ေစတီေတာ္ႀကီးေပတည္း။ ဘုရင္မႀကီးသည္ ေ႐ႊတိဂုံဆံေတာ္ရွင္ ေစတီႀကီးအား အလြန္တရာ ၾကည္ညိုလွ၍ ထိုေစတီေတာ္ႀကီးတြင္ သဒၶြါတရား ထက္သန္လွစြာျဖင့္ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈမ်ား ျပဳသည္။ သမက္ေတာ္အား ထီးနန္းလႊဲအပ္ၿပီးသည့္ေနာက္တြင္ ဒဂုန္ၿမိဳ႕သို႔ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းစံျမန္းသည္။

ေ႐ႊတိဂုံဘုရားႀကီး၏ အေရွ႕ဘက္ေစာင္းတန္း အလယ္ပစၥယာတြင္ သကၠရာဇ္ ၁၂၄၁ခုႏွစ္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၈ဝ) တြင္ ေက်ာက္စာဌာနမွ တူးေဖာ္ေတြ႕ရွိေသာ ပါဠိဘာသာ၊ မြန္ဘာသာ ျမန္မာဘာသာတို႔ျဖင့္ ေရးထိုးထားသည့္ ေက်ာက္စာတိုင္ သုံးတိုင္ရွိသည္။ ထိုေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ဘုရင္မႀကီး ရွင္ေစာပုႏွင့္ သမက္ေတာ္တို႔သည္ ဒဂုန္ဆံေတာ္ရွင္ ေစတီအား မည္ကဲ့သို ဉာဏ္ေတာ္ျမႇင့္တင္၍ မည္ကဲ့သို႔ ျပဳျပင္မြမ္းမံခဲ့ပုံမ်ားကို အက်ယ္တဝင့္ ေဖာ္ျပထားသည္။ ထိုမြန္ေက်ာက္စာတြင္ မြန္ကို(ရၼန္=ရမန္) ဟုေရးထိုးခဲ့ပါသည္။ မြန္တိုင္းဌာန ရာမညေဒသ၏ မင္းအဆက္ဆက္တို႔သည္ ေစတီေတာ္ႀကီးကို အစဥ္အဆက္ ျပဳျပင္မြမ္းမံခဲ့ၾကသည္။ ထိုေနာက္ ရွင္ေစာပုႏွင့္ သမက္ေတာ္တို႔သည္ သမက္ေတာ္မင္းျပဳေသာ ကာလအတြင္း သားႏွင့္အမိတို႔ စစ္သည္ဗိုလ္ပါအေပါင္း ၿခံရံလ်က္ ဘုရားေျခေတာ္ရင္း၌ ႂကြေရာက္စံျမန္းၿပီးလွ်င္ ႀကီးစြာေသာ အလႉဒါနျပဳၾကသည္။ ေစတီေတာ္ပတ္လည္ရွိ ေခ်ာက္ကမ္းပါးႏွင့္ ခ်ိဳင့္ဝွမ္းမ်ားကို ဂဝံေက်ာက္တုံးႀကီးျဖင့္ ဖို႔ေစသည္။ ျမင့္ေသာ ကုန္းေျမကို ညီညာေစရန္ တူးညွိေစသည္။ အျပင္ဘက္တို႔တြင္ ဂဝံေက်ာက္တုံးမ်ားျဖင့္စီေစသည္။ ေစတီကိုခံေသာ ပစၥယာေပၚတြင္ ေက်ာက္ထီးမ်ားျပဳလုပ္၍ ေ႐ႊခ်သည္။ ပန္းတင္ခုံပစၥယာကို ခါးဖြဲ႕၍ ေက်ာက္ျဖင့္ၿပီးေသာ ဆီမီးအိမ္တို႔ျဖင့္ ပတ္လည္စီထားသည္ စသည္ျဖင့္ ေ႐ႊတိဂုံေက်ာက္စာ၌ ဆံေတာ္ရွင္အား အထူးတလည္ မြမ္းမံပုံမ်ားကို ေဖာ္ျပထားသည္။

ဘုရင္မႀကီးသည္ ဒဂုန္ဆံေတာ္ရွင္ျမတ္ကို အလြန္တရာၾကည္ညိုေတာ္မူသျဖင့္ မိမိ၏ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ျဖစ္ေသာ ေ႐ႊ ၂၅ ပိႆာကို မ်က္ပါးခတ္ၿပီးလွ်င္ ေစတီေတာ္ႀကီးတြင္ ေ႐ႊသကၤန္း ကပ္လႉေတာ္မူသည္။ ၿမိဳ႕သူ၊ ၿမိဳ႕သားတို႔ကလည္း ေ႐ႊပိႆာခ်ိန္ ၅ဝ မွ်ကို ကူ၍ ပူေဇာ္ၾကသည္။ ဘုရင္မႀကီးသည္ ေၾကးခ်ိန္ ၁၇ဝဝ ပိႆာရွိ ေခါင္းေလာင္းႀကီးတလုံးကိုလည္း သြန္းလုပ္ လႉဒါန္းသည္။ ေစတီေတာ္ႀကီးအတြက္ နယ္ေျမေလးရပ္ လႉေတာ္မူရာ ထိုနယ္ေျမေလးရပ္မွာ ဤသို႔ျဖစ္သည္။

ေစတီေတာ္မွ အေရွ႕လားေသာ္ က်ိဳက္ကနက္ ဘုရားအထိ
အေနာက္လားေသာ္ က်ိဳက္ေျမာင္းဘုရားအထိ
ေျမာက္လားေသာ္ က်ိဳက္မိုးရပ္အထိ
ေတာင္လားေသာ္ က်ိဳက္ႏုတ္ဘုရား (အခ်ိဳ႕က က်ိဳက္သုတ္ဟုလည္း ဆိုသည္) အထိဟူ၍ သတ္မွတ္၍ ဘုရားႀကီး၏ ဝတၱကေျမအျဖစ္ လႉေတာ္မူသည္။ ထို႔ျပင္ ဘုရားႀကီး ရင္ျပင္ေတာ္အျပည့္ ေက်ာက္ျပားခင္းသည္။ ရင္ျပင္ေတာ္အဆုံး ပတ္လည္တြင္ မဟာရံတံတိုင္းခုနစ္ထပ္ ျပဳလုပ္၍ တံတိုင္းမ်ား အၾကားတြင္ အုန္းပင္၊ ထန္းပင္၊ ေပပင္ ၊သရက္ ပိႏၷဲ၊ ကံ့ေကာ္ စသည့္ အပင္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို စိုက္ေစသည္။ တံတိုင္းေအာက္ဆင့္ ေစတီပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ဇရပ္ႀကီးမ်ားကို ေဆာက္လုပ္ေစေလသည္။
ေ႐ႊတိဂုံေစတီေတာ္ျမတ္တြင္ ဘုရင္မႀကီး လႉဒါန္းခဲ့ေသာ ေကာင္းမႈ၊ အလႉဒါနမ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ေစတီေတာ္ႀကီးမ်ား၏သမိုင္းႏွင့္ မြန္သမိုင္းတို႔၌ ေဖာ္ျပသည္မွာ ရွင္ေစာပုသည္ ေစတီေတာ္ႀကီးတြင္ ထီးျဖဴေလးစင္း၊ ေ႐ႊသပိတ္ေလးလုံး၊ ေ႐ႊပန္းကန္ ေလးလုံး (ပန္းကန္တလုံးလွ်င္ ဆန္တတင္းခ်က္ ဝင္သည္။) ေငြပန္းကန္ရွစ္လုံး၊ ေ႐ႊဇြန္းေလးစင္း၊ ေငြဇြန္းရွစ္စင္း၊ (ဇြန္းတစင္းလွ်င္ ဆန္တစလယ္ခ်က္ ဝင္သည္။) ဆြမ္းသင္ပုတ္ေတာ္ ၄၄ ခြက္၊ ေရအိုးႀကီးေလးလုံး၊ ေထြးအင္ေလးလုံး၊ ကုလားစည္ေလးလုံးႏွင့္ ေစာင္းတန္းမုခ္ ေလးဘက္ေလးေဆာင္တို႔ကို လႉဒါန္းခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ ေစတီေတာ္ႀကီး၏ ေဝယ်ာဝစၥ ေဆာင္႐ြက္ရန္ တံခါးေစာင့္၊ တံျမက္လွဲ၊ ပန္းတင္သမား၊ ဆီမီးခြက္ထြန္းသမား စသည္တို႔ကိုလည္း လႉထား၍ ေစတီေတာ္ႀကီးအား မြမ္းမံျပဳျပင္ရန္ ပန္းထိမ္ဖိုေလးဖိုႏွင့္ ပတ္ဝိုင္းေလးဝိုင္းကိုလည္း ထားရွိသည္။ ဘုရင္မႀကီးသည္ ေစတီေတာ္ႀကီးအတြက္ ထိုမွ် ျပည့္စုံလုံေလာက္စြာ လႉဒါန္းထားၿပီးလွ်င္ ေန႕စဥ္ေန႕တိုင္းလည္း ဥပုသ္သီတင္း ေဆာက္တည္သည္။ အေနာက္ဘက္ ေစာင္းတန္းမွ ကုန္းေပၚသို႔တက္၍ ဆံေတာ္ရွင္ေစတီေတာ္ႀကီးကို ၾကည္လင္သဒၶါႀကီးမားစြာျဖင့္ ဖူးေျမာ္ ၾကည္ညိုေလ့ ရွိေပသည္။

ဘုရင္မႀကီး ရွင္ေစာပုသည္ သကၠရာဇ္ ၈၃၄ ခုႏွစ္ သက္ေတာ္ ၇၉ ႏွစ္တြင္ ဒဂုန္ၿမိဳ႕၌ စံေနစဥ္ ကံကုန္သည္။ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာရာဇဝင္တေလွ်ာက္တြင္ တစ္ပါးတည္းေသာျပည္ႀကီးရွင္ ဘုရင္မႀကီးေပတည္း။ ခမည္းေတာ္၊ ေမာင္ေတာ္၊ သားေတာ္၊ တူေတာ္ႏွင့္ သမက္ေတာ္တို႔သည္ မင္းခ်ည္းႏွင္ႏွင္ျဖစ္ၾက၍ ကိုယ္တိုင္လည္း တခ်ိန္က အင္းဝဘုရင္ေလးပါး၏ မိဖုရားအဆက္ဆက္ တင္ျမႇောက္ျခင္းခံခဲ့ရေသာ ထူးျခားသည့္ မဟာေသြး မဟာဆီတပါး ျဖစ္ေပသည္။

ဘုရင္မႀကီး ဒဂုန္တြင္ စံျမန္းစဥ္က ဘုရင္မႀကီး၏ စံအိမ္ေတာ္သည္ ေ႐ႊတိဂုံအေနာက္ဘက္ရွိ စစ္တပ္ေနရာျဖစ္မည္ဟု ခန႔္မွန္းရေၾကာင္း ေ႐ႊတိဂုံသမိုင္းတစ္ေစာင္တြင္ ေဖာ္ျပသည္။

ေ႐ႊတိဂုံဆံေတာ္ရွင္ျမတ္၏ အေနာက္ေတာင္ဘက္၌ ၿမိဳ႕နန္းတည္၍ ေဆာက္လုပ္ထားေသာ စံအိမ္ေတာ္၌ အသက္ထက္ဆုံး ေနထိုင္ၿပီးလွ်င္ ဥပုသ္သီလ ေစာင့္ထိန္းကာ တရားဘာဝနာ စီးျဖန္းေလ့ရွိသည္။ ေ႐ႊေတာင္ႀကီးပမာ ေ႐ႊေရာင္တဝင္းဝင္းႏွင့္ တင့္တယ္သပၸာယ္စြာ ရွိေနေသာ ဆံေတာ္ရွင္ေစတီႀကီးကို ဇရာေရာဂါ ဖိစီး၍ ဇိဝိႏၵျေခ်ဳပ္လုဆဲခါနီးအထိ သမာဓိတည္စြာျဖင့္ အာ႐ုံျပဳကာ လက္အုပ္ခ်ီ၍ ၾကည္ညိုျမတ္နိုး ရွိခိုးလ်က္ပင္ ကံေတာ္ကုန္သည္ဟု ဆိုၾကေလသည္။

ဘုရင္မႀကီး နတ္ျပည္စံလြန္ေသာအခါတြင္ အေလာင္းေတာ္ကို ဟံသာဝတီသို႔ ျပန္မယူဘဲ ဘုရင္မႀကီး ေပ်ာ္ေမြ႕သည့္ ဒဂုန္(ရန္ကုန္) တြင္ သျင္ၢိုဟ္ခဲ့သည္။ ဒဂုန္ၿမိဳ႕ ေျမနီကုန္း ရဲတပ္စခန္းႏွင့္ စမ္းေခ်ာင္းအၾကားတြင္ ရွင္ေစာပုကုန္းဟု ယေန႕တိုင္ေခၚေဝၚေနၾကေသာ အရပ္ရွိရာ ထိုအရပ္သည္ ရွင္ေစာပု၏ သခၤ်ိဳင္းေတာ္ရွိရာအရပ္ဟု ယူဆၾကသည္။ ဘုရင္မႀကီး အသုံးျပဳခဲ့သည္ဟုဆိုေသာ ေ႐ႊေခါင္းေဆာင္းတခုကို လန္ဒန္ၿမိဳ႕ ဝိတိုရိယႏွင့္ အယ္လဗတ္ျပတိုက္ႀကီးတြင္ ယေန႕တိုင္ ျပသထားေလသည္။

(မူရင္း- ကလ်ာမဂၢဇင္း)